SAÇAKLIZADELER KİMLERDİR
Büyük
Halife Hz. Ömer zamanında İslam ve Hıristiyan dinler arasında bir mübahese
(Karşılıklı konuşma) dolayısıyla Halife Ömer ile İstanbul İmparatoru arasında
yapılan anlaşma ve verilen karar üzerine
Medine’i Münevvere’ye gönderilecek iki Hıristiyan din âliminin Trabzon’dan
gönderilmeleri, imparator tarafından uygun görüldüğünden, Trabzon kralına
yazılmış. O da o zamanların en büyük Hıristiyan din âlimlerinin bulunduğu Of
kazasından seçilmelerini uygun görmüştür. Trabzon kralı, seçtiği Hıristiyan iki
din âlimini İstanbul’a gönderirken bu iki âlimin büyük meziyetlerinden
bahsederek İmparatorun dikkat nazarını çekmişti. Nihayet bu iki Of’lu din
âlimi, Medine’ye Halifenin huzurlarına varınca, sade hayatını, büyük ve
hudutsuz adaletini, Müslümanlar üzerine şefkat, kafirler üzerine azametini
görünce tartışmaya girişmeden meziyetlerine hayran oldukları Müslüman dinini
tereddütsüz kabul etmişlerdir. Tekrar memleketlerine dönmek üzere Anadolu'ya
gelen bu iki "Müslüman" bilgin, Of kazasına dönmekten çekinerek, suyu
ve havası Of’a benzeyen
Maraş'a
yerleşmişlerdir.
Of'taki
Saçaklılar, bu iki ilim sahibi insanın
torunlarıdır.
Her
iki bilgin İrşat ve tebliğ görevine Of’ta devam etmiştir.
Bu
büyük şahsiyetleri tanıtmak ve Maraş Ulemasına şükranları sunmak üzere Maraş’ta SAÇAKLIZADE KÜLTÜR, EGİTİM ve YARDIMLAŞMA
VAKFI kurulur.
--------
SAÇAKLIZADE
OSMAN EFENDİ
KİMDİR:
İlim Adamı, düşünür.
Saçaklızade
Osman Efendi’nin, Of İlçesinde, özellikle Çaykara Paçan Köyü ve
çevresindeki çalışmaları sonucunda halk, İslâmiyet'i kabul etmiştir. Çevresinde
çok derin izler bırakan Saçaklızade, Paçan Köyünde vefat etmiş ve köy camii
önünde türbesi yapılmıştır. Paçan Köyü, bu yüzden ''Maraşlı'' adını almıştır.
Peki
buraya neden ve niçin geldi? Maraş’tan (1) Karadeniz Of taraflarına devletçe
gönderilmiş veya gitmiştir. Çevresinde Bir aile değil de bir gurup ailelerle
gitmiş olduğu düşünülmelidir.
Trabzon'un
en eski tarih kitaplarından biri olan ''Trabzon Tarihi’nin 96. Sayfasında Şakir
Şevket şöyle yazar:
Hepsi
Rum milletinden olduğu bilinen Of'a; Maraş ulemasından bir zat, Bayburt yoluyla
her nasılsa oraya düşmüştür, biraz baskı görmüş ise de; halka doğru yolu
göstererek, yörenin en saygın Papazlarını bile hidayete erdirme başarısını
göstermiş halk ve papazlar İslâm dinini kabul etmişlerdir.
DOĞUMU:
Maraş’ta 1484’de doğdu.
SOYU:
Maraş'ta Saçaklı ailesindendir. Maraş'ta yetişip ilim tahsil etmiş, zamanının
müderris (Profesör) ve ilim adamlarından icazet (diploma) almıştır.
Maraş
il Yıllığında, Çaykara’nın Paçan (Maraşlı) Köyündeki, Maraşlı Caminin fotoğrafı vardır. Bu
fotoğrafta, Osman Efendi'nin türbesi yer
almaktadır. Fotoğrafın alt yazısında şunlar yazılıdır:
''Of'a
İmam-ı İslâm-ı getirdi kemalin menbaı Maraşlı Osman/
Ne
kutsi kudrete malikti hayret, boyun eğmişti bir görmede ruhban/
Dokuzyüzaltmış
idi hicri yıl onu rahmetlere garketti Rahman''
1986
Yılında basılan ''Of ve Çaykara'' kitabında, Saçaklızade Osman Efendi ismi ilk
kez kullanıldı. Of ve Çaykara'da bilinen ve sevilen din âlimi bu zamana kadar
sadece ''Maraşlı Osman'' olarak biliniyordu.
ÖĞRENİMİ
Maraş’ta
okudu, Maraş’ta yetişti. Maraş’tan Karadenize kıraat ilmini götürdü. Mütefennin
(Fen bilgini. Fizik, kimya, matematik ve biyolojiye verilen ortak ad.) bir
müderristir.
SÖYLENTİLER
Dedeleri
Paçan’da (2) yaşıyorlardı. Müslüman
oldukları için Hıristiyanların baskısı sonucu Maraş’a geldiler. 1500’lü yılların başında Maraşlı Osman
Efendi, dedesinin kitaplarından 150 yıl
önce Paçan’dan geldiklerini öğrendi.
KİMİNLE
GELDİ: Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi (3) Of'a geldiği zaman tek
değildi. Yanında ikisi kardeşi (Saçaklızade Muhammet ve Maraşlı İlyas Efendi) olmak üzere
üç kişi daha vardı. Bunlardan dördüncü kişinin adı Hasan Efendi (Osman Efendi’nin kardeşi
veya amcasının oğlu) olduğu kesindir.
OF’LULAR
VE MARAŞ’LILAR: Of halkının Maraşlılar tarafından hidayete kavuşturulduğu kesin
delillerle bellidir.
ÖLÜMÜ:
Of’ta 1541’de vefat etmiştir. Alimin, mezar taşında Maraşlı Osman Efendi
yazdığı için Karadeniz halkı onu Saçaklızade değil de, Maraşlı Osman Efendi olarak tanıdı.
SAÇAKLIZADE
VAKFI
Maraşlı
Saçaklızadeler ile ilgili olarak; Saçaklızade Kültür Eğitim ve Yardımlaşma
Vakfı kuruldu.
YER:
Maraş'ta Çarşıbaşı Camii'nin bitişiği.
AMACI:
Zenginlere, hayır ve hasenat işleri ile uğraşmalarını sağlamak, fakiri
korumaktır.
VAKIF
YÖNETİCİLERİ: Ömer Faruk Şirikçi, Ali
Demirdöğen (Vakfın öne çıkan yöneticileri)’dir.
----------------------------------------------------------
AÇIKLAMA
(1) Bu tarihlerde Otlukbeli ve Çaldıran
Savaşını Osmanlılar kazanmış, Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri çökmüş, Şah
İsmail, Yavuz'a yenilmiştir. İşte bu nedenle Osmanlılar, eline geçen
topraklardaki Müslüman Türkleri, Hıristiyanların çok olduğu bölgelere yerleştirmişlerdir.
Oysa Of, fazla kalabalık değildi göç olmadığından ya da çok az olması
dolayısıyla ille de birilerinin bu halkı İslamiyet'le nurlandırmış olması
gerekir ki; bunlar da Maraşlılardır. (Çaykara’da yayınlanan, Çaykara
Gazetesinden yararlanılmıştır.)
-------
MARAŞLI
KÖYÜ
İlçeye
3 km,
uzaklıktadır. Nüfusu, 2000 yılı sayımına göre 248’dir.
Trabzon’un
fethinden sonra, Solaklı vadisinin İslamlaştırılması amacıyla bölgeye gelen
alperenlerden
Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi’nin mezarı Maraşlı Camii’ndedir. Bu nedenle
cami, vatandaşlarca sık sık ziyaret edilmektedir. Köye bu alperene duyulan
saygı nedeniyle ”Maraşlı” adı verilmiştir.
Solaklı
vadisinin doğu yakasında yer alan köyün arazi yapısı, oldukça düzgündür. Diğer
köylere göre tarıma elverişli toprakları
daha fazladır. Toprak, her türlü tarım ürününün yetişmesine elverişlidir.
Eğitim
düzeyi yüksektir. Bir zamanlar medreseleriyle ünlü olan köyün bilimde,
bürokraside ve değişik iş kollarında
birçok başarılı insanı vardır. Bu köyde devlet kurumlarının üst düzey
görevlerinde bulunan önemli kişiler vardır.
Yolu
asfalt olan tek köydür. Çağdaş gereksinimleri bütünüyle giderilen köylerden
biridir.
*(2)
Of’a ve çevresine gelen Maraş’lılarla ilgili iki rivayet vardır.
a. Bir rivayet de, Maraşlı Osman Efendi'nin
dedeleri Paçanlı imiş. Müslüman oldukları için Hıristiyanlar tarafından
kovulmuşlar. Yüz elli yıla yakın Maraş'ta kalmışlar. Maraşlı Osman Efendi,
dedesinden kalma kitaplar arasında, Paçan'dan geldiklerini öğrenmiş ve Paçan'a
gitmeye karar vermiş. Diğer iki kardeşi ile birlikte (yani üç aile) yola
koyulmuşlar. Maraşlı Osman Efendi, Bayburt yoluyla Paçan'a, kardeşlerinden biri
Yente'ye, biri de Eskipazar'a yerleşmiş. Paçanlıların hepsi Osman Efendi'nin
tebliği ile Müslümanlığı kabul etmişler. Daha sonra civar köyler, bütün Çaykara
ve Of bölgesindeki Hıristiyanlar Müslüman olmuşlar.
b.
Of'ta İslâmiyet'in yayılmasında en etkili olanlar, Maraşlı din âlimi, olan üç
kardeştir. Bu üç kardeş hakkında çeşitli görüş ve efsaneler vardır. Hasan
Umur'un, Karakaşoğlu Ahmet Efendi'den naklettiği bir rivayet şöyledir:
Halife
Hz. Ömer zamanında; Halife Ömer ile İstanbul İmparatoru arasında yapılan
haberleşmeden sonra verilen karar
üzerine Medine’de İslâm ve Hıristiyan dinleri arasında bir karşılıklı konuşma
yapılması kararlaştırılır.
Medine’ye
gönderilecek iki Hıristiyan din âliminin Trabzon'dan seçilmesi İmparator
tarafından olumlu görüldüğü bilgisi, Hrıstiyan olan Trabzon kralına yazılır. O
da, o zamanların en büyük Hıristiyan din âlimlerinin bulunduğu Of kazasından
seçilmelerini uygun görür. Trabzon Kralı, seçtiği Hıristiyan iki din âlimini
İstanbul'a gönderilir. Nihayet bu iki Oflu din âlimi, Medine'ye Halife'nin
huzurlarına varınca, Halifenin sade hayatını, büyük ve hudutsuz adaletini,
Müslümanlar üzerine şefkat, kâfirler üzerine muhabbetini görünce; münazaradan
(diğerinin görüşünü çürütme, karşılıklı
konuşma) girişmeden meziyetlerine hayran oldukları Müslüman dinini tereddütsüz
(ön koşulsuz) kabul ederler. Ancak bu durum karşısında memleketleri olan Of'a dönmeyip
suyu, havası Of'a çok benzeyen Maraş'a gelip yerleşirler.
Bu
iki zatın torunları olan Maraşlı Saçaklızade Osman ve diğerlerine rüyalarında
dedelerinin çıktığı Of kazası halkının Hidayete ermeleri, Of'a gitmelerine
bağlı bulunduğu bildirilince onlar da Of'a gelirler. Pek az istisnayla Of halkı
İslâm diniyle şereflenir.
Maraşlı Köyü
-------
(3)
Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi Of'a dört kişiyle geldi.
Tarihçi
Araştırmacı Yazar Haşim Albayrak Sultan Murat Yaylasında verdiği konferansında:
“ Sultan Murat Yaylasında bulunan “MARAŞUT”
Mezarlığının Maraşlılar anlamına geldiğini ve yöre halkının bilgileriyle
birleştirilince bölgemizin İslamlaşmasını sağlayan ve Maraş’tan Hicri 960 -
Miladi 1552 yılında geldiği bilinen…”
a. Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi, Paçan (Maraşlı) köyünde vefat edip oraya
defnedilir.
b. İlyas Efendi, Yente köyünde,
c. Muhammed Efendi, Sultanmurat Yaylasındaki
Maraşlılar Mezarlığında,
d. Hasan Efendi, Of'ta, şimdiki Eskipazar'da
büyük cami önünde meftun bulunuyor.
Ali
Rıza Günaydın'ın OF’ta çıkardığı, ''Of Gazetesi''nin 29.1.1981 tarihli 55.
Sayısında ''Çaykara'da Osman Hoca'nın Mezarı Onarıldı'' başlığı altında;
''Çaykara'da
İslâmiyet'i yayan ve Çaykara'nın Maraşlı köyünde yatan Maraşlı Osman Efendi'nin
kabri onarıldı. Bundan 542 yıl önce Maraş İlinden çıkarak, Çaykara'nın Maraşlı
Köyüne (eski ismi, Nefsi Paçan) gelerek Çaykara ve Of havalisinde İslâmiyet'i
yayan Maraşlı Osman Efendi'nin kabri köylüler tarafından yeniden inşa edildi.”
Denilerek, halka bilgiler verilmektedir.
--------
Maraşlı
köyünde Maraşlı Osman Efendi ile ilgili,
Caminin imamı Hacı İbrahim Ulusoy’un
(1981 yılında) aynı sayılı gazeteye yaptığı açıklamada:
“Osman
Efendi, Fatih'in Trabzon'u alışından 22 sene sonra vefat etmiştir. Ölümünden 10
yıl önce, bu köye (Maraşlı Köyü) gelmiş ve burada İslâmiyet'in yayılması için
büyük çaba göstermiştir.
Maraşlı
Osman Efendi hakkında, elimizde kesin bir belge yoktur. Ancak büyüklerimizden
bize intikal eden bilgilerin değerlendirilmesi sonucu bazı bilgiler elde
edindik. Planını çizdiğim ve yaptığım bu türbenin masrafları köy halkı
tarafından karşılandı.'' demektedir.
Maraşlılar,
Of ve Çaykara'da tamamı Rumca konuşan halkın bulunduğu köylerde, İslâmiyeti
yayma hareketlerine geçmişlerdir. Yerli, yabancı kaynakların belirttiğine göre,
kısa zamanda çok büyük işler başarmışlardır. Öyle ki Maraş İl Yıllığında da
Osman Efendi'nin Ölüm Tarihi 1541'dir. (Maraş İl Yıllığı 1974, s. 134).
Maraşlı
Köyü'nün 1981'deki imamının, verdiği bilgiler doğrultusunda Osman Efendi'nin
1531 yıllarında Of'a geldiği düşünebilir.
Maraş’lı
Tarihçi – Araştırmacı – Yazar, Dr.
Yalçın Özalp:
''Doğu
Karadeniz'deki bu topraklarda İslâm'ı yaymak için Fatih'ten önce ve sonra
şeyhler, dailer, dervişler yoğun bir faaliyete girmişlerdi.
İşte
bu manevi ordunun erlerinden biri de Maraş'ta Ermişlerden sayılan Merhum
Saçaklı Mehmet Efendi'nin kardeşi Merhum Osman Efendi idi.
Yukarıdaki
bilgiler doğrultusunda Maraşlı Tarihçi Yalçın Özalp'in bahsettiği Maraşlı
Saçaklızade Muhammed (Mehmet) Efendi ile Maraşlı Saçaklızade Osman Efendi'nin
kardeş oldukları bilgisi yaklaşık 32 yıl önceki (2013 yılı itibariyle)
kaynaklarda bulunuyor.
--------
6
ARALIK 2013: Maraş’lı Tarihçi –
Araştırmacı – Yazar, Dr. Yalçın Özalp’i
Ulu Caminin Parkında buluyorum. Az önce İstanbul’dan telefon (6 Aralık 2013)
aldığını söylüyor. Bir öğrencisi doçentlik sınavına giriyor. Sınav sözlü. Önce
tanışma. Hanım kızın, Tarihçi –
Araştırmacı – Yazar, Dr. Yalçın Özalp’in
üniversiteden öğrencisi olduğu anlaşılınca: “Biz Yalçın Özalp’in öğrencisine
soru sormaktan haya ederiz.” Diyorlar. Öğrenci, bunları telefonda anlatınca
Yalçın Hoca duygulanıyor.
8
ARALIK 2013: Yalçın Hocaya Saçaklı Kardeşleri soruyorum. Hoca: ”Kardeşlerden
birini tespit edemedim. Elimde, Rize’de yaşadığı rivayeti ile mezarının
Andırın’da bir gölet suyunun altında kaldığı rivayeti var,” diyor. (akn)
---------------------------------------------------------
KELİMELER
Mütefennin:
a. Fen bilgini. b. Ozan, bilgin, filozof, profesör.
Ruhban: Hıristiyan Din Adamı
SAÇAKLIZADE
OSMAN
EFENDİ'NİN
MEZARI
--------------------------------------------------------
Saçaklılar
ailesinden çok sayıda bilgin yetişmiştir. Rum kökenli olan aile, Hz. Ömer
devrinde Medine'ye gönderilen iki Hristiyan bilginin Medine dönüşünde Maraş'a
yerleşmesinden sonra bilginler peş peşe
sıralanmışlardır. Kökenlerinin Of'tan geldiğini öğrenen bilginlerden bazısı
İslamiyeti anlatmak için Trabzon'a gitmişler, bazısı Antep'e ve bazısı da
Maraş'ta kalmışlardır.
Of'
Yerleşen Maraşlı Bilginlerden Bazıları:
1. Maraşlı Saçaklızade Osman.
2. Maraşlı Saçaklızade Muhammed.
3. Maraşlı İlyas
4. Maraşlı Hasan.
Saçaklı
Mehmet Efendi Maraş ve Antep'te faaliyet
göstermiştir.
--------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder